Tuổi trẻ là cái tuổi mà chúng ta mắc rất nhiều sai lầm, đặc biệt khi mà có nhiều thứ chúng ta thiếu kinh nghiệm. Tôi không là một ngoại lệ. Con đường sự nghiệp của tôi trải qua rất nhiều nốt thăng trầm ngay từ khi tôi còn rất trẻ. Thực ra thì như tôi đã nói ở trong series này, đây là những chia sẻ chân thành của tôi, cho nên những gì tôi viết là từ trái tim đến trái tim, chứ không có ý định thể hiện bản thân hay khoe mẽ gì cả. Chính vì thế, tôi muốn viết những gì chân thật nhất.
Tôi thất bại rất nhiều trong giai đoạn đầu của sự nghiệp. Tôi cũng làm sai rất nhiều. Tôi từng mắc nhiều sai lầm. Và tôi cũng phải trả cái giá rất đắt cả vật chất lẫn tinh thần. Ngược lại, bạn sẽ thấy có nhiều người có vẻ như con đường sự nghiệp của họ bằng phẳng hơn. Họ tốt nghiệp ra trường, có năng lực, có sự thông minh, trời phú cho cả tài năng, có thêm nỗ lực. Thế là họ kiếm tiền không khó. Họ dường như có được sự tôn trọng của nhiều người. Họ vui vẻ mỗi khi đi làm.
Nếu bạn giống tôi, vậy có phải chúng ta kém cỏi không?
Câu trả lời là có và không.
Trong trường hợp của tôi, thực sự những năm tháng đầu đời của sự nghiệp, tôi thấy mình kém. Lý do là mình còn non kinh nghiệm quá. Nhiều thứ chưa va vấp, mình chưa biết nên tư duy, hành xử như nào. Rồi kiến thức của mình cũng chưa nhiều, nên có rất nhiều thứ mình chưa biết và mình phải học. Mà chắc bạn cũng biết, có những thứ học ở trường đời thì học phí không bao giờ là rẻ.
Nhưng câu trả lời của tôi cũng có chữ không. Nghĩa là tôi không kém, thậm chí tôi thấy mình còn là người rất có năng lực nữa là khác. Nhưng tại sao nếu tôi là người có năng lực, tôi lại gặp nhiều thăng trầm như vậy trong con đường sự nghiệp của mình lúc mình còn trẻ đến thế?
Lý do thứ nhất là bởi vì tôi đi làm từ rất sớm. Chính xác thì năm 18 tuổi, tôi đã bắt đầu đi làm với công việc làm cộng tác viên hỗ trợ tình nguyện cho một tổ chức đào tạo. Sau đó nửa năm sau, tôi bắt đầu trở thành nhân viên part-time của công ty. Chính bởi vì mình bắt đầu sớm, cho nên có nhiều thứ mình non nớt cũng là điều hiển nhiên. Lý do thứ hai là con đường tôi chọn vốn dĩ là một con đường khó khăn và nhiều thử thách. Khi làm việc ở lĩnh vực tâm lý, đặc biệt là trong mảng tôi phụ trách, đôi khi chỉ một sai sót nhỏ là có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Chính vì thế mà có những sai lầm tôi phạm phải, nếu ở một vị trí khác thì có thể không sao, nhưng trong hoàn cảnh của tôi, nó ảnh hưởng vô cùng.
Những lần làm sai như vậy, tôi chịu thiệt hại nhiều lắm bạn. Không chỉ thiệt hại cho tôi, mà còn thiệt hại và ảnh hưởng đến người khác, đến đồng đội, đến tổ chức của mình. Có những lần thiệt hại liên quan đến vật chất (mất tiền), còn thiệt hại về tinh thần và sự tự tin thì nhiều khủng khiếp. Những lần mắc sai lầm, tôi suy sụp, trăn trở, áp lực, căng thẳng, stress, mất ngủ rất nhiều. Thậm chí có những lúc tôi còn căng thẳng đến độ mình thấy mình có dấu hiệu của trầm cảm. Do tôi làm việc trong lĩnh vực tâm lý nên tôi cực kỳ nhạy với cảm xúc của chính mình và những người xung quanh, cho nên những dấu hiệu như vậy tôi nhận ra ngay lập tức.
Rất nhiều lần tôi nỗ lực nhưng mình lại không được nhận thành quả. Đôi khi chỉ vì mình mắc sai lầm, và phạm sai lầm không cần thiết. Có nhiều lúc, tôi cũng muốn bỏ cuộc lắm. Nhiều khi tôi nghĩ thôi thì mình vứt hết mọi thứ đi, bớt phải căng thẳng. Có những khi việc làm sai khiến tôi mất đi sự tự tin một cách nghiêm trọng. Tôi vốn dĩ là người rất tự tin, có thể nói là tôi tự tin từ nhỏ. Bởi vì từ lúc đi học, tôi luôn lọt vào TOP những người học giỏi nhất lớp, giỏi nhất trường. Mảnh đất tôi sinh ra và lớn lên còn được coi là mảnh đất học. Khi đi làm, tôi cũng tỏa sáng rất nhanh trong nhiều vị trí. Chính những lần phạm sai lầm làm tôi tụt giảm nghiêm trọng đi sự tự tin.
Bạn ạ, đọc đến đây bạn có cảm thấy có sự tương đồng với chính mình không? Có lúc nào bạn cũng đã mất tự tin, ảnh hưởng cuộc sống vì những lần mình phạm sai lầm không bạn? Nếu có thì bạn đừng buồn, vì bạn không cô đơn đâu. Nhưng cũng đừng vì thế mà mình nghĩ đến chuyện bỏ cuộc bạn nhé. Bởi vì ngay bây giờ, tôi sẽ nói cho bạn ý nghĩa tích cực, giá trị tốt đẹp cực kỳ tuyệt vời nếu bạn đã từng phạm sai lầm rất nhiều.
MUỐN THÀNH CÔNG NHANH HƠN, HÃY TĂNG TỐC ĐỘ CỦA NHỮNG THẤT BẠI
Có lần tôi nói chuyện với một người anh, cũng có những ảnh hưởng nhất định và được coi là top những người trẻ có ảnh hưởng đến châu Á theo tạp chí Forbes Asia bình chọn. Anh chia sẻ tôi một câu nói tôi thấy hay, thấy ý nghĩa, đó là hành động sớm, thất bại sớm, rồi sẽ thành công sớm. Bạn ạ, hóa ra chúng ta không ai có thể tránh những sai lầm đâu. Nếu mình cứ ở trong vòng tròn an toàn mãi, thì mình sẽ thấy mình ít khi phạm sai lầm, nhưng khi mình ít thất bại nghĩa là mình ít học được nhiều bài học, và dẫn đến việc mình sẽ khó thành công. Chưa kể, nếu có những bài học quan trọng thay vì bạn học sớm, đến khi nhiều tuổi rồi bạn mới học được thì có thể cái giá phải trả lúc đấy đắt hơn nhiều.
Có những người lựa chọn sống an toàn, chậm rãi cuối cùng họ mắc kẹt. Bạn hãy hành động thật nhanh, thật nhiều, liên tục tiến về phía trước. Bạn sẽ thấy mình sao gặp nhiều thất bại thế, sao nhiều thứ mình chưa biết thế, sao nhiều sai lầm thế. Nhưng bù lại, bạn sẽ thấy mình sống sâu hơn rất nhiều. Lấy một ví dụ dễ hiểu, chẳng hạn cuộc đời có 100 bài học cần học để thành công. Bạn có quyền lựa chọn chia ra 100 bài học đó học trong 10 năm, ngược lại bạn cũng có quyền chỉ học trong 5 năm, hoặc 2 năm, hoặc 1 năm. Bạn hành động liên tục, nhận phản hồi liên tục thì bạn sẽ học những bài học cần phải học nhanh hơn, từ đó mà tốc độ thành công của bạn cũng nhanh hơn.
Bởi vì tôi đi làm rất sớm, nên tôi học rất sớm những bài học chốn công sở, những bài học về đối nhân xử thế, những bài học về kinh doanh, những bài học về quản lý, lãnh đạo. Và điều hay nhất tôi nhận ra đó là sau những lần thất bại, tôi thấy mình không có lý do để bỏ cuộc là bởi vì mình vẫn còn rất trẻ. Mình chưa có gì thì sao lại phải lo lắng mình có thể mất gì. Bạn có thấy đúng không? Cho nên, hãy học những bài học cần phải học càng sớm càng tốt.
Thứ hai là nếu bạn chọn những việc khó để dấn thân, thì level của bạn cũng cao hơn rất nhiều. Cuộc sống ai cũng phải đối mặt với đủ thể loại vấn đề từ cá nhân đến công việc, gia đình, mối quan hệ, xã hội. Nếu bạn chọn những việc khó để thử thách mình, thì tự nhiên bạn có khả năng giải quyết vấn đề cực tốt. Giống như kiểu khi tập tạ, bạn quen tập mức tập tạ 100kg thì sau này gặp phải những mức tạ 70, 80kg bạn thấy nó theo kiểu “ôi dào, cũng thường thôi”. Ngược lại, nếu chỉ chọn những chuyện đơn giản để làm, bạn sẽ không gặp nhiều stress, căng thẳng đâu. Nhưng sau này, khi gặp những vấn đề lớn, có thể bạn sẽ rất sốc đó. Tôi từng gặp những người khi bình thường không sao, khi một vấn đề lớn đột ngột ập đến, họ không có đủ năng lực và đủ sự tôi luyện để có thể vượt qua. Thế là họ thất bại.
Cho nên, bản thân tôi cũng vậy. Vô tình tôi đã chọn rất nhiều những lựa chọn khó, những vị trí khó, cho nên mặc dù tôi cũng gặp nhiều thất bại. Nhưng ngược lại kinh nghiệm tôi đúc kết được là cực kỳ nhiều. Và thế là năng lực giải quyết các vấn đề lớn, level giải quyết những vấn đề lớn của tôi dần dần lớn lên.
Chẳng hạn tôi bắt đầu hành trình đứng sân khấu ngay từ khi 18 tuổi. Tất nhiên những ngày đầu tôi gặp vô vàn khó khăn và sai lầm để có thể trở thành một người đứng nói chuyện sân khấu chuyên nghiệp. Có những lúc cũng thót tim, hồi hộp, run, bồn chồn khi bước lên sân khấu. Nhưng nhờ đối mặt với những vấn đề đó từ sớm mà sau đó quãng thời gian học đại học, tôi luôn là lựa chọn số 1 của các bạn trong mỗi lần thuyết trình bài tập nhóm. Tôi cũng là người được thưởng điểm nhiều nhất từ thầy cô nhờ phong cách thuyết trình nổi trội hơn hẳn tất cả các bạn khác. Có một lần tôi thuyết trình trước khoảng 120 sinh viên của hai lớp học, với 12 nhóm thuyết trình. Vô tình nhóm tôi thuyết trình đầu tiên, và bởi vì tôi thuyết trình quá ấn tượng nên tất cả 11 nhóm còn lại đều bị thầy giáo chê. Lần đó, tôi biết có những ánh mắt nhìn tôi ngưỡng mộ, cũng có một số ánh mắt nhìn tôi theo kiểu “mày không lên thuyết trình đầu tiên thì có phải tốt cho nhóm tao không”. Nhưng tôi biết rằng, tôi có được điều đó là nhờ đã từng ngã rất nhiều lần trước đó. Tương tự như vậy, sau này khi làm Manager, khi cần phải meeting team, khi cần phải truyền cảm hứng, hoặc khi ra ngoài thương thuyết với các đối tác, kỹ năng nói đã là kỹ năng điêu luyện được tôi tôi luyện tính bằng cả gần chục năm. Cho nên, dù các đối tác có lớn tuổi hơn, có khi họ hơn tôi cả hai ba chục tuổi, có khi là thương thuyết trên sân nhà của họ, tôi vẫn không lung lay gì. Tất cả, lại là nhờ những tháng ngày tuổi trẻ mình đã ngã bao nhiêu lần.
QUAN TRỌNG LÀ TỐC ĐỘ SỬA SAI
Bạn ạ, tôi thấy rằng không ai thành công mà không từng thất bại. Nhà thơ Tố Hữu từng viết những vần thơ trong bài “Dậy mà đi”. Ôi sao hay, sao thấm thía đến thế.
Dậy mà đi! Dậy mà đi!
Đừng tiếc nữa, can chi mà tiếc mãi?
Ai chiến thắng mà không hề chiến bại
Ai nên khôn mà chẳng dại đôi lần?
Tôi có cơ may tiếp xúc với những người rất thành công, có tất cả mọi thứ, từ tiền bạc, địa vị xã hội, sự tôn trọng của xã hội, gia đình hạnh phúc, có nhà có xe, có sự nghiệp vẻ vang,… Nhưng tôi nhận ra chẳng có ai tự nhiên có điều đó mà không từng nếm mùi thất bại.
Vậy thì, nếu như có duy nhất một điều mà tôi muốn nhắn nhủ, thì đó chính là TỐC ĐỘ SỬA SAI. Hay nói cách khác là khả năng học nhanh, khả năng rút kinh nghiệm sau mỗi lần thất bại.
Sau khi bạn thất bại, chuyện đó hiển nhiên đã xảy ra rồi, bạn không thể thay đổi. Vậy thì thay vì oán trách mình, hãy suy nghĩ về bài học bạn học được. Áp dụng tư duy Zero-based thinking, tức là tư duy lại điểm gốc để rút ra bài học. Ví dụ bạn tư duy là nếu mình được làm lại điều đó thì mình sẽ làm khác đi như thế nào, có điều gì mình sẽ không làm, có điều gì mình sẽ làm nhiều hơn. Đó là cách để chúng ta rút kinh nghiệm.
Tôi thích học lịch sử, bởi vì lịch sử dạy cho chúng ta những bài học mà nếu không học được từ lịch sử, bạn sẽ phải trả giá trong tương lai. Cho nên, quan trọng là tốc độ sửa sai của bạn có nhanh hay không, đấy chính là mấu chốt vấn đề.
- Bạn làm bán hàng? Bạn gặp thất bại trong việc chốt sales một hợp đồng. Nếu sau này gặp khách hàng tương tự, bạn sẽ sửa sai như nào?
- Bạn tổ chức một sự kiện? Bạn có những điều làm chưa được tốt. Nếu sau này tổ chức lại một sự kiện tương tự, bạn sẽ làm khác đi như nào?
- Bạn đào tạo một nhân viên và rồi một ngày bạn cho nhân viên nghỉ việc, hoặc nhân viên chủ động nghỉ việc. Tôi không nói ai đúng ai sai, nhưng tôi luôn tin rằng nếu làm lại một lần nữa, bạn luôn có cách để làm tốt hơn. Nếu sau này tuyển một nhân viên mới, bạn sẽ hành xử khác đi như nào? Bạn huấn luyện, kèm cặp, tạo kỳ vọng, truyền cảm hứng, quan tâm, kỷ luật,… có tốt hơn không?
- Bạn thất bại trong một mối tình. Một lần nữa tôi cũng chẳng nói ai đúng ai sai. Tôi chỉ muốn nói là nếu bạn có làm lại một lần nữa, bạn sẽ là một người yêu khác đi như thế nào? Bạn sẽ đối xử với người ấy khác đi như thế nào? Những kinh nghiệm nào đã rút ra được trong quá khứ?
- Bạn khởi nghiệp thất bại. Sau này bạn có làm tiếp không? Nếu có làm tiếp bạn sẽ khác đi như nào trong việc chọn người, tính toán vốn, tính toán chi phí, cải tiến chất lượng sản phẩm, học đầy đủ kiến thức quản trị để điều hành doanh nghiệp?
Còn rất nhiều thứ có thể lấy ra làm ví dụ.
Điều cuối cùng tôi nói với bạn, hãy nhớ rằng thật may mắn khi mình còn có thể sai lúc đang trong tuổi “Chênh vênh”. Mất một người nhân viên là sinh viên mới ra trường luôn đỡ tổn thất hơn mất một quản lý, mất một vài khách hàng nhỏ lẻ luôn đỡ thiệt hại hơn là mất những đối tác lớn, mất một mối tình thì hậu quả phải giải quyết luôn nhẹ hơn là đổ vỡ một cuộc hôn nhân, mất 50 triệu vì thiếu kinh nghiệm khởi nghiệp công ty nhỏ luôn nhẹ hơn là vất vài triệu đô khi mắc sai lầm của một doanh nghiệp lớn,… cuộc đời là như vậy. Khi bạn trong tuổi chênh vênh, nếu thất bại thì cái giá phải trả của bạn sẽ luôn rẻ hơn so với thất bại của bạn sau này. Nếu thất bại ở tuổi chênh vênh, bạn luôn còn thời gian để ủng hộ chính mình. Nếu thất bại ở tuổi chênh vênh, bạn luôn có cơ hội để làm lại một lần nữa.
Quan trọng là bạn có tăng tốc hết sức để sửa sai càng nhanh càng tốt hay không.
Chúc bạn luôn vững vàng!
SG, 04.2021
